Nasz patron Jerzy Szaniawski - Miejska Biblioteka Publiczna w Zduńskiej Woli

W 1909 r. musiał opuścić Zegrzynek, został powołany do armii carskiej. Tajemnica okrywa szczegóły służby wojskowej , nie trwała ona jednak długo: słabe zdrowie Jerzego oraz starania ojca pozwoliły mu szybko wrócić do domu. Po powrocie z wojska zamieszkał z rodzicami, jego życie w tym okresie skupiało się przede wszystkim na lekturze, odwiedzinach teatru i podejmowanych próbach pisarskich. Po raz trzeci opuścił Zegrzynek w 1910 r. Zgodnie z postanowieniem rodziny udał się na studia do Lozanny. Szwajcaria była tradycyjnym ośrodkiem studiów dla society, z której wywodził się Jerzy i do dobrego tonu należało pobierać tam wykłady. Zetknął się wtedy z bogatą tradycją kultury romańskiej, która wywarła na jego przyszłą pracę i sposób myślenia ogromny wpływ. Nie ma pewności czy Szaniawski uzyskał dyplom uniwersytetu. Przed powrotem do kraju odbywa podróże do Francji, Włoch. Po powrocie ze Szwajcarii, debiutuje prozą na łamach „Kuriera Warszawskiego” jest rok 1912. Później zamieszcza opowiadania satyryczne w „Sowizdrzale”. Z pierwszych jego opowiadań można wywieźć genealogię całej późniejszej twórczości pisarza. W zderzeniu skrajnych pierwiastków liryka a satyra dziać się będzie właściwa akcja utworu, którą można by przymierzyć do życia mającego charakter kreacji. Debiut dramaturgiczny , do którego przyznawał się Szaniawski i który krytyka uznawała za debiut właściwy miał miejsce w 1917 roku. Sam Szaniawski tak pisze o tym wydarzeniu : „Mój debiut dramaturgiczny nie należał do tzw. Cudownych debiutów, tzn. takich, które budzą ogólny zachwyt (…) otóż w 1917 r. napisałem swoją pierwszą sztukę, która nosiła tytuł „Murzyn”. Nie miałem na tyle odwagi aby ją osobiście zaoferować teatrowi , więc uczynił to za mnie kolega, który zaniósł ją do oceny. Okazało się, że sztuka spodobała się dyrektorowi i została przyjęta”. W latach 30-stych Szaniawski napisał dziesięć dramatów, m.in. Papierowy kochanek (1920), Żeglarz (1925), Adwokat i róże (1929), za który otrzymał Państwową Nagrodę Literacką, Most (1933). Pierwsze dramaty Szaniawskiego mają podobną atmosferę, prawie ten sam problem, zbliżoną scenerię. Jest to jakiś zaciszny zakątek, najczęściej prowincjonalne miasto, gdzie „czas stanął”. W opowieściach tych najważniejsza dla niego była sfera ludzkich pragnień i ideałów decydujących o uroku świata, konfrontował rzeczywistość z fantazją ukazując role poetyckiego symbolu wśród zjawisk codzienności, interesowała go złożoność ludzkiej natury. Istotną treść pokazywał za pomocą metafory i nastroju , wnioski sugerował w podtekstach i niedopowiedzeniach. Swoją koncepcję dramaturgii przeniósł do słuchowiska radiowego i jako jeden z pierwszych opracował typowe elementy, realizując wizję teatru wyobraźni. Słuchowisko Zegarek (1935), W lesie (1937), Służbista (1937), należą dziś do klasyki tego gatunku. W 1933 roku Szaniawski trzymał tytuł członka Polskiej Akademii Literatury, a w 1935 roku Krzyż Oficerski Polski. Czas wojny zniszczył zegrzynecki spokój. Pozbawiony majątku Szaniawski zamieszkał w Warszawie u przyjaciół. W 1944 r. przez kilka miesięcy więziony był na Pawiaku. Zwolniono go tuż przed powstaniem warszawskim, trafił do obozu w Pruszkowie. Wreszcie dotarł do Krakowa. W krakowskim Domu Literatów mieszkał w latach 1945-49. Zegrzynek zdawał się być stracony, gdyż Niemcy doszczętnie spalili dworek. W okresie krakowskim, zaskakiwał pisarską inicjatywą. Powstały wtedy Dwa Teatry (1946), Kowal, pieniądze i gwiazdy (1948), Chłopiec latający (1949). Podsumowuje w nich swe dotychczasowe przemyślenia dramatopisarskie. W czasopismach zaczął ukazywać się cykl opowiadań Profesora Tutki (pierwszy tom 1954). Są to rzeczy podobne do dramaturgii , pełne zaskakujących point, ciepłego, niekiedy gorzkiego uśmiechu , pogody. Nie były to jego pierwsze prozatorskie poczynania, już przed wojną wydał powieść Miłość i rzeczy poważne (1924), Łgarze pod złotą kotwicą (1928). Dużo pracował i mógł myśleć o odbudowie Zegrzynka. Przeprowadził się tam w 1949 roku. Lecz tym razem rodzinny dom okazał się przymusową samotnią. Ogólnopolski sukces sceniczny Dwóch teatrów i bydgoska premiera Kowala, pieniędzy i gwiazd wywołały pozaliterackie spory. Dramaturgią Szaniawskiego potraktowaną jako argument w dyskusji nad założeniami realizmu socjalistycznego, niestety w ostatecznej konkluzji uznany jako argument przeciwny postulatem sztuki socjalistycznej. Sztuki Szaniawskiego zniknęły ze sceny. Zegrzynecki dworek otrzymał nazwę obszarniczej posiadłości. Pisarz przeżywał ciężkie chwile. Bez perspektywy wznowień teatralnych pozostała mu głównie kontynuacja Tutkowych gawęd. Do teatru wrócił dzięki zmienionej atmosferze politycznej. W 1959 r. Ukazał się tekst Łuczniczki, a w 1960 r. Jedna aktówka Dziewięć lat, ale dramaturgia stanowiła zaledwie fragment twórczości tego okresu. Dlaczego? Czy pamięć lat 50-tych załamała wiarę pisarza w celowość tworzenia dla sceny? Czy nie starczyło sił? W 1962 roku ukazały się Profesor Tutka .Nowe opowiadania , zbiór esejów W pobliżu teatru (1956), monografia Juliusza Osterwy(1956), która była świadectwem szczególnego związku pisarza z Redutą. Ostatnie dziesięciolecie życia Szaniawskiego było szczególnie zagmatwane. W 1961 r. Poślubił Wandę Anitę Szatkowską. Odtąd unikał i tak już rzadkich przecież spotkań towarzyskich. Przerwał korespondencje z przyjaciółmi. Szaniawski zmarł 16 marca 1970 roku w Warszawie. Siedem lat po śmierci właściciela wskutek tragicznego zbiegu wydarzeń zegrzynecki dworek spłonął. Powszechnie mniemano, iż bezpowrotnie zginęły w pożarze dworku najcenniejsze pamiątki po pisarzu-rękopisy jego sztuk teatralnych, zdjęcia, korespondencje i notatki. Okazało się, że wiele materiałów odnaleziono w Zduńskiej Woli. Przyczynili się do tego zduńskowolanie Leon Pietrzykowski przyjaciel pisarza, Stanisław Fuks, archiwista telewizyjny.